Imieniny Miasta Lubartowa 2021
Rok 2021 jest potrójną rocznicą związaną z lubartowskim rodem Sanguszków.
W tym roku przypada 270. rocznica uroczystości pogrzebowych Księcia Pawła Karola, ale również to rok 240. rocznicy śmierci Jego syna – Józefa Paulina, dziedzica Lubartowa oraz 230. rocznicy śmierci trzeciej żony Pawła Karola i jednocześnie matki Józefa – Księżnej Barbary z Duninów Sanguszkowej.
Te trzy rocznice w połączeniu z zasługami rodu Sanguszków dla naszego miasta skłaniają, by nazwać ten rok – Rokiem Sanguszków w Lubartowie.
Z tego powodu zdecydowano się na mocne zaakcentowanie daty 22 listopada jako symbolicznych Imienin Miasta. Z powodzeniem weszła ona do lokalnego kalendarza wydarzeń stając się swego rodzaju miejskim świętem.
AKCJA EDUKACJA
Od roku 2015 z inicjatywy Lubartowskiego Towarzystwa Regionalnego, przy współudziale Muzeum Ziemi Lubartowskiej oraz zaangażowaniu środowiska oświatowego organizowana jest akcja edukacyjna, skierowana do różnych grup i środowisk. W sposób szczególny jej adresatem są najmłodsi lubartowianie: przedszkolaki i uczniowie klas początkowych szkół podstawowych.
Listopad w naszych miejskich placówkach oświatowych jest czasem poznawania przeszłości i tradycji Lubartowa. Dzieci uczą się hymnu miasta, ubierają się w stroje w barwach miasta (niebiesko–czerwone), uczestniczą w wielu interesujących przedsięwzięciach, związanych z poznawaniem historii i zabytków miasta. Przygotowywane są wystawki, organizowane spotkania, przeprowadzane konkursy, inscenizacje, śpiewane są piosenki o Lubartowie. Co roku Imieniny przybierają inną formę angażując rozmaite grupy dzieci, młodzieży a nawet seniorów.
Imieniny Lubartowa odbywają się również w tym roku. Swój udział zgłosiło 25 grup wychowanków miejskich przedszkoli i szkół. Finalnie w wielu placówkach, szczególnie przedszkolach zaangażowane zostały wszystkie dzieci a także ich rodzice i opiekunowie. Szczególna aktywność przypadła na okres 15 – 22 listopada. Ta ostatnia data – 277. rocznica nazwania naszego miasta Lubartowem była momentem podsumowania Akcji oraz upamiętnienia rodu Sanguszków. Delegacja przedszkolaków z Przedszkola Miejskiego nr 2 w imieniu społeczności Miasta Lubartowa złożyła kwiaty w bazylice św. Anny u stóp pomnika – epitafium Książąt Sanguszków, związanych z Lubartowem swoim życiem i działalnością.
W trakcie spotkania w Muzeum przedszkola i szkoły otrzymały specjalne Certyfikaty Uczestnictwa oraz drobne upominki związane z tym wydarzeniem.
Relację z obchodów obejrzeć można w TV Lubartów (www.youtube.com/user/TelewizjaLubartow; kanał 55 sieci Ambit).
Relacje dotyczące obchodów w poszczególnych placówkach obejrzeć można również na stronach internetowych i Facebooku .
Wykonane w trakcie obchodów prace plastyczne, albumy, wystawki i inne formy ekspresji zaprezentowane będą na specjalnej wystawie w Muzeum Ziemi Lubartowskiej pod roboczym tytułem „ Najmłodsi świętują Imieniny Miasta Lubartowa”. Już dziś wszystkich na nią zapraszamy!
KSIĘGA PAMIĘĆ I ZOBOWIĄZANIE - kolejny wpis
W przeddzień Imienin (w niedzielę 21 listopada) zorganizowano obchody miejskie tego święta. W ich ramach odbył się też kolejny wpis do Księgi „Pamięć i Zobowiązanie”.
Przypomnijmy, że księga ta funkcjonuje od roku 2011. Ówczesny Burmistrz Miasta Janusz Bodziacki powołał specjalną kapitułę, w skład której weszło wielu regionalistów, członków Zarządu Towarzystwa (z przewodniczącą Panią Marią Kozioł). Pierwsze wpisy zostały dokonane w trakcie obchodów Święta Niepodległości. Do roku 2018 wpisano do Księgi 21 osób związanych swoim życiem i działalnością z naszym miastem, którzy wnieśli szczególne zasługi na rzecz jego rozwoju. W roku 2021 po przerwie spowodowanej pandemią powrócono do idei przypominania i utrwalania dorobku i dokonań lubartowian zasłużonych dla miasta. Z uwagi na to, że wśród członków honorowej kapituły Księgi nowo powołanej w roku 2019 znaleźli się także przedstawiciele LTR a także ze względu na osobę, która w tym roku została wpisana, tę część miejskich obchodów przygotowało Lubartowskie Towarzystwo Regionalne. Poprowadziła ją Barbara Kurant – członek Zarządu i skarbnik. Biogram wpisywanego – Stanisława Latka, poety, autora „ O, Ziemio Lubartowska”, od 1996 r. hymnu Lubartowa – przedstawiła dr Ewa Sędzimierz – prezes LTR, pomysłodawczyni Księgi. Na zakończenie tej części uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 1 im. Ks. Jana Twardowskiego zaprezentowali dwa utwory S. Latka. Następnie przedstawiciel rodziny – Pan Jerzy Latek dokonał uroczystej prezentacji wpisu do Księgi.
Z okazji miejskiego święta zostały również wręczone doroczne nagrody Burmistrza Miasta Lubartów. Jedną z osób nagrodzonych była długoletnia prezes LTR Pani Maria Kozioł.
Uroczystość zakończył koncert przygotowany przez Społeczną Szkołę Muzyczną i Towarzystwo Muzyczne.
KSIĄŻĘ PAWEŁ KAROL SANGUSZKO
Syn księcia Hieronima i Konstancji z Sapiehów urodził się w 1680 roku w Zahajcach. Pobierał nauki u jezuitów w Warszawie a w latach 1700 – 1702 odbył podróż po krajach Europy zachodniej, odwiedzając Paryż, Rzym, Wiedeń, Amsterdam i Londyn. Zdobył rozległą wiedzę i doświadczenie, co pozwoliło mu po powrocie rozpocząć karierę polityczną.
Od początku związał się z Wettinami. Służąc wiernie Augustowi II, powoli piął się po drabinie kariery urzędniczej. W 1711 r. został pułkownikiem wojska litewskiego i podskarbim nadwornym. Wkrótce potem otrzymał urząd marszałka nadwornego a od 1734 roku – marszałka wielkiego litewskiego. Bywał na wszystkich sejmach Rzeczypospolitej, zjednując oponentów wobec polityki królewskiej. W roku 1730 został też kawalerem Orderu Orła Białego. Zdolności negocjacyjne oraz zmysł polityczny Księcia uwidocznił się szczególnie podczas elekcji Augusta III, kiedy to Paweł Karol Sanguszko zdołał przekonać znaczną część szlachty do wyboru młodego Wettina. W podzięce za to otrzymał laskę marszałka wielkiego litewskiego.
Związki z Wettinami pozwoliły mu zdobywać wpływowych protektorów, dzięki czemu udało mu się ożenić z żoną brata, Bronisławą z Pieniążków, a wkrótce po jej śmierci zagospodarować odziedziczone dobra i starać się o najlepszą partię w tamtym okresie – Mariannę z Lubomirskich. Poparcie króla oraz osobiste umiejętności dyplomatyczne sprawiły, że w imieniu żony a potem syna zarządzał ogromnymi dobrami na Wołyniu, w Małopolsce i na Lubelszczyźnie (w tym hrabstwem zasławskim i tarnowskim oraz dobrami ćmielowskimi i lewartowskimi). Uporządkował dobra i oddłużył powierzone włości tak, aby przynosiły duży dochód. W roku 1738 scedował prawa do ordynacji ostrogskiej na swojego pierworodnego syna, Janusza Aleksandra, za co w formie rekompensaty zatrzymał dobra lewartowskie, Zasław oraz hrabstwo tarnowskie. Był już w tym czasie w kolejnym związku małżeńskim ze znacznie młodszą od siebie, dobrze wykształconą i wychowywaną w duchu religijnym ale i artystycznym Barbarą z Duninów. Ślub zawarty został 17 kwietnia 1735 r. w kościele franciszkanów z udziałem biskupa krakowskiego Andrzeja Załuskiego. W ciągu 15 lat pożycia małżeńskiego Barbara urodziła dziesięcioro dzieci, z których sześcioro – trzech synów (Janusz, Hieronim i Józef Paulin) i trzy córki (Anna, Krystyna, Kunegunda) – przeżyło.
Ulubioną siedzibą księcia stał się Lewartów. To Pawłowi Karolowi Sanguszce zawdzięcza miasto podźwignięcie z upadku i marazmu, w jakim znalazło się w XVII i 1 połowie XVIII wieku. Książę Paweł Karol w 1739 r. odnowił dawne przywileje mieszczańskie, zachęcając ich do osiedlania się w mieście, rozwijania rzemiosła i handlu. Zawiązał cech żelazny i nadał mu specjalny przywilej. W pejzaż Lubartowa wpisał monumentalne budowle sakralne: kościół św. Anny i św. Wawrzyńca oraz klasztor Ojców Kapucynów. Przebudował pałac i upiększył jego otoczenie. W mieście powstały chodniki i parkan, pojawiły się murowane domy. W pobliskim Szczekarkowie zbudowano dom zwany pałacem, w którym wychowywano książęce dzieci. Tu jako nauczyciele bywali m.in.: Grzegorz Piramowicz i Franciszek Karpiński.
Dnia 22 listopada 1744 roku król August III z dynastii Wettinów na prośbę Księcia Pawła Karola Sanguszki nadał miastu nową nazwę, nowe „imię” – Lubartów, upamiętniając tym samym legendarnego protoplastę rodu Sanguszków litewskiego księcia Lubarta. Równocześnie dzięki staraniom Księcia odnowiono lokację i prawo miejskie oraz nadano nowy herb miejski (dwudzielny nawiązujący do herbów jego właścicieli Firlejów – Lewart i Sanguszków – Pogoń).
Książę Paweł Karol Sanguszko zmarł w Zahajcach na Wołyniu dnia 14 kwietnia 1750 roku. Ceremonia pogrzebowa (tzw. teatrum funebris), jaką wówczas urządzono była jedną z najokazalszych w ówczesnej Rzeczypospolitej. Kilkudniowe uroczystości pogrzebowe w Lublinie i Lubartowie z udziałem wielu znakomitych gości odbyły się w maju 1751 r. Ich zwieńczeniem było złożenie urny z sercem Księcia w krypcie przy kaplicy św. Agaty w kościele parafialnym w Lubartowie. Aktem dopełniającym uroczystości lubartowskie stało się epitafium, poświęcone rodzicom Pawłowi i Barbarze oraz bratu Józefowi ufundowane w lubartowskiej świątyni św. Anny przez młodszych synów – Janusza i Hieronima Sanguszków.
KSIĘŻNA BARBARA URSZULA SANGUSZKOWA
Urodziła się 4 lutego 1718 r. w rodzinie referendarza koronnego Jakuba ze Skrzynna Dunina herbu Łabędź i Marianny z Grudzińskich. Wcześnie osierocona przez rodziców wychowywała się pod opieką drugiej żony ojca Heleny z Potockich (wnuczki poety Wacława Potockiego),
W 1735 roku została trzecią żoną księcia Pawła Karola Sanguszki. Przez 15 lat tego małżeństwa urodziła dziesięcioro dzieci, z których przeżyło sześcioro – Józef Paulin, Janusz Modest, Hieronim oraz Anna, Krystyna i Kunegunda. Po śmierci męża (1750 r.) zajęła się porządkowaniem spraw odziedziczonych dóbr, a nade wszystko wychowaniem i edukacją swoich dzieci. Do 1774 r. sprawowała zarząd nad pozostawionymi przez męża dobrami. Prowadziła intensywny handel zbożem. Założyła hutę szkła w Cudnowie. Łożyła spore sumy na utrzymanie milicji sanguszkowej i ordynackiej, dbała też o archiwum w Sławucie. Po podziale majątku zawarła z synami ugodę dotyczącą jej praw dożywotnich na dobrach po mężu. Barbara Sanguszko zarządzała swym majątkiem bardzo energicznie.
Po ślubie (1763) swej córki Krystyny z Franciszkiem Bielińskim mieszkała głównie w Warszawie (w pałacu Bielińskich Dbając o przyszłość dzieci i o pozostawiony majątek brała czynny udział w życiu politycznym kraju. Jeździła na sejmy i trybunały. Prowadziła rozległe życie towarzyskie. W Pałacu Saskim wydawała okazałe przyjęcia, iluminacje, koncerty i bale, na których licznie gościli dygnitarze polityczni oraz artyści, poeci i muzycy. Stanowiła, wraz z wojewodziną rawską – Boną ze Świdzińskich Granowską i jej siostrą kasztelanową połaniecką –Marią Lanckorońską „ trójcę pań świętych” znaną z pobożności i filantropii. Barbara Sanguszko była znana ze swojej hojności. Wymurowała i odnowiła wiele kościołów i klasztorów w różnych częściach Polski.
Zajmowała się również literaturą. Przełożyła na język polski modlitewnik francuskiej karmelitanki Louise de La Vallière – siostry Ludwiki od Miłosierdzia Uwaga duszy przez pokutę nawracającej się do Boga, uzupełniony Refleksjami chrześcijańskimi nad ułomnością naszą… wydany w Lublinie w 1743 roku oraz zbiór rozmyślań religijno-moralnych Przewodnia do nieba droga kardynała Giovanniego C. Bony wydany w 1744 roku. W 1788 roku przetłumaczyła i wydała obszerny 2-tomowy romans listowny Filipa L. Gérarda Hrabia de Valemont, czyli obłąd rozumu…. Księżna Barbara napisała i wydała w Warszawie w 1756 roku Naukę matki córce swojej idącej za mąż daną a w latach 60. – tych przełożyła podręczną książkę medyczną O chorobach prędkiego ratunku potrzebujących…, którą na jej prośbę napisał nadworny lekarz Sanguszków – Franciszek Kurcjusz (Curtius).
Zmarła w Warszawie 2 października 1791 r., spoczęła (13. X. 1791) w krypcie grobowej Sanguszków w podziemiach kościoła kapucynów w Lublinie, jej serce złożono w Lubartowie.
LUBARTÓW CZASÓW SANGUSZKÓW
Ulubioną siedzibą Księcia Pawła Karola stał się Lewartów, wcześniej wchodzący w skład majątku Lubomirskich. To Pawłowi Karolowi Sanguszce zawdzięcza miasto podźwignięcie z upadku i marazmu, w jakim znalazło się w XVII i początkach XVIII wieku.
Książę w styczniu 1739 r. odnowił dawne przywileje mieszczańskie, zachęcając do osiedlania się w mieście, rozwijania rzemiosła i handlu. Zawiązał cech żelazny zrzeszający przedstawicieli różnych rzemiosł i nadał mu specjalny przywilej. W latach 40. XVIII wieku działały również cech szewski i krawiecki, a także wielobranżowy cech dla rzemieślników żydowskich. Książę ustanowił nowe jarmarki, co ściągało do miasta wielu kupców i gospodarzy z okolicy.
Dnia 22 listopada 1744 r. za królewskim przyzwoleniem Augusta III przemianowano Lewartów na Lubartów i potwierdzono przywilej lokacyjny. Miasto otrzymało również nowy herb będący połączeniem herbu Firlejów (Lewart) i Sanguszków (Pogoń) oraz nowe uprawnienia gospodarcze i sądowe, usprawniające jego organizację i funkcjonowanie.
W tym czasie dokonano także zmian w wyglądzie miasta. Najprawdopodobniej stało się to przy aktywnym udziale pracującego dla Sanguszków włoskiego architekta Pawła Antoniego Fontany. Realizacja przebudowy miasta objęła główny plac, a rozpoczęła się zapewne w drugiej ćwierci XVIII w., kiedy to doszło do przedzielenia starego rynku blokiem zabudowy śródrynkowej. Powstał wskutek tego bardzo regularny Rynek II, a zachodnia połowa placu utworzyła Rynek I. Obie części połączył sklepiony przejazd w centralnej części pierzei. Wówczas też prawdopodobnie przestał istnieć ratusz. W północno – zachodnim narożu powstała austeria z przejazdem dla wozów, na narożach usytuowano też cztery studnie z zakazem ich używania w porze nocnej. W mieście wytyczono nowe ulice m.in. Browarną (dziś Partyzancka), Folwarczną (naprzeciw klasztoru), Magierczyńską (na wschodnim krańcu miasta), gdzie prawdopodobnie istniał folwark Magierczyny, Za austerią (prawdopodobnie naprzeciwko kościoła parafialnego) oraz Podzamecką (dziś Kościuszki), gdzie znajdowało się wówczas 13 domów i 2 dwory. Decyzją Księcia Pawła Karola w obręb przedmieścia Lubartowa włączono Raszów – późniejsze Zagrody.
Dzięki zabiegom Pawła Karola i Barbary Sanguszków do Lubartowa napływali nowi osadnicy, a dziedzice nadawali im parcele oraz ulgi podatkowe na budowę domów. Układ ten mimo upływu lat i licznych zmian w wyglądzie miasta pozostaje czytelny do dziś.
Z fundacji Sanguszków powstały w tym czasie monumentalne budowle sakralne: kościoły św. Anny i św. Wawrzyńca oraz klasztor Ojców Kapucynów. Wszystkie te budowle projektował również Paweł Fontana.
Fragment publikacji przygotowywanej przez LTR
