Tradycje regionalnej działalności w Lubartowie sięgają okresu zaborów. Jeszcze w 1917 r. powstało Polskie Towarzystwo Miłośników Sztuki, którego cele zaprezentował Władysław Śliwa: „Zajrzyjmy w pierwszy lepszy zakątek naszej głuchej prowincji, a z przerażeniem spostrzeżemy, że tu i ówdzie wyziera piętno i następstwa długiej niewoli i ta śpiączka, z której wszelkiemi siłami należałoby wyzwolić obywatela wolnej Polski. Nie posiadamy wprawdzie takich sił lokalnych byśmy mogli stworzyć ośrodek życia kulturalno-oświatowego w naszej dzielnicy, lecz mamy szczere i niezłomne chęci, by powołać właśnie te siły, by dać impuls do żywszego zainteresowania się oświatowo-kulturalną pracą. Mamy nadzieję, że skromny zaczątek tej pracy spotka się z przychylnym przyjęciem i że zabiegi Sekcji naszej w tym kierunku znajdą oddźwięk w sercach tych, którzy mają na celu dobro i oświatę narodu polskiego”. Słowa te odbiły się szerokim echem wśród mieszkańców Lubartowa… Zebrało się liczne grono społeczników Towarzystwa, które w latach 1917–1927 prowadziło żywotną działalność, w sekcjach: śpiewaczej, teatralnej, literackiej, bibliotecznej, sportowej. W późniejszym czasie ze względu wyjazdy z Lubartowa najaktywniejszych członków Towarzystwa nastąpił pewien regres. Przetrwały niektóre sekcje i formy, jak np.  Klub Sportowy „Lewart”, kierowany przez Antoniego Gojdana, czy Chór „Lutnia” pod kierunkiem, najpierw Józefa Rafalskiego, a później Jana Maliszewskiego. Ciągłą i najowocniejszą była działalność literacka, dzięki nieustannej aktywności Wandy Śliwiny, używającej pseudonimu „Jagienka spod Lublina”.

Po II wojnie światowej, nawiązaniem do międzywojennej działalności, było powołanie w dniu 11 września 1955 r. Koła Miłośników Historii przy Lubelskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Historycznego. W zebraniu organizacyjnym w lokalu Oddziału Powiatowego Związku Nauczycielstwa Polskiego uczestniczyło 20 osób, głównie nauczycieli oraz dwóch przedstawicieli Oddziału Lubelskiego PTH. Wybrany Zarząd z prezesem, emerytowanym inspektorem szkolnym Janem Mangoldem, już pod koniec września rozpowszechnił wydrukowany Komunikat informujący o powstaniu KMH, wytyczonych zadaniach i zapraszający do współpracy. Najważniejsze dwa zadania dotyczyły zorganizowania muzeum regionalnego i opracowania monografii Ziemi Lubartowskiej. W rocznicę założenia KMH ukazało się 16 – kartkowe wydawnictwo z ciekawymi artykułami 22 autorów, które opiewało historię i piękno Ziemi Lubartowskiej, stąd zapewne tytuł jednodniówki „Lubartów i Ziemia Lubartowska”. Napływały też intensywnie dary od mieszkańców miasta i powiatu, które składane były przez trzy lata w udostępnionej sali 11-letniej Szkoły Ogólnokształcącej, przy ówczesnej ul. 25 Października 3 (od 1991 r. ul. Legionów 3).

W dniu 8 sierpnia 1957 r. lubartowscy regionaliści z radością napisali do swojej poprzedniczki z okresu międzywojennego – Wandy Śliwiny, mieszkającej już wówczas we Wrocławiu: „Zapalony znicz życia kulturalnego przez Wasz zespół [tj. PTMS – J.S.] jeszcze w 1917 r. będziemy podtrzymywać nadal, niech płonie jasnym światłem i ukazuje piękno Ziemi Lubartowskiej w przeszłości i teraźniejszości”.

W dniu 15 czerwca 1958 r. Koło Miłośników Historii przekształciło się w samodzielne Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Lubartowskiej, zostało zarejestrowane i odtąd działało w oparciu o własny Statut. Na ten dzień SMZL liczyło 49 członków. Fakt ten umożliwił starania o realizację zamierzeń związanych z utworzeniem w Lubartowie muzeum, tym bardziej, że nagromadziło się już sporo darów, takich jak: znaleziska archeologiczne, numizmaty, wyroby z dawnej fajansarni, elementy strojów ludowych, wydawnictwa prasowe i książkowe, narzędzia i sprzęty użytku codziennego itp. Toteż Stowarzyszenie już w lipcu 1958 roku otrzymało jeden pokój w zabytkowym dworku, w większości zamieszkałym przez kilku lokatorów, a także właściciela lek. wet. dr. Stefana Werchrackiego przy ul. Kościuszki 28. Eksponatów wciąż przybywało, lecz Wydział Oświaty i Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej pierwszego etatowego pracownika, jako dyspozytora muzealnego, zatrudnił dopiero z dniem 1 listopada 1962 r. Była to Leokadia Gągalska-Grądek. W latach 1963-1967 funkcję tę pełniła Joanna Misiurska. Z dniem 1 stycznia 1966 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Uchwałą Nr 22/111/66 powołało Muzeum w Lubartowie, przydzielając drugie pomieszczenie w tym samym dworku. Z dniem 1 stycznia 1968 r. Wydział Oświaty i Kultury PPRN na kierownika Muzeum zatrudnił etnografa mgr Annę Żmudę. W tym samym roku Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Lubartowskiej uzyskało przy ul. Kościuszki 28 trzeci lokal. Pomieszczenia te łącznie poddane zostały gruntownemu remontowi, z przystosowaniem ich na cele muzealne. Zatrudniono też do pomocy drugiego pracownika etatowego. Oficjalne otwarcie Muzeum Regionalnego było dużym wydarzeniem nie tylko dla regionalistów, ale i dla społeczeństwa Ziemi Lubartowskiej. Odbyło się w dniu 17 października 1970 r. podczas uroczystości Wojewódzkiej Inauguracji Roku Kulturalno-Oświatowego w Lubartowie. Z wygłoszonych wówczas przemówień, warto wspomnieć słowa nauczyciela plastyki Liceum Ogólnokształcącego i współzałożyciela Koła Miłośników Historii, Karola Skarucha, który stwierdził, że ziściły się marzenia działaczy, połączone z niemałym trudem i dlatego ten dzień uznaje „za najpiękniejszy w swoim życiu”. Od tego dnia Muzeum Regionalne stało się jednocześnie siedzibą regionalistów, co ma ogromne znaczenie dla codziennej, ścisłej i owocnej współpracy na rzecz mieszkańców miasta i Ziemi Lubartowskiej.

Kiedy w 1975 r. wprowadzona została w kraju reforma administracji państwowej, w ramach której dokonano  likwidacji powiatów, również na niwie regionalnej musiały nastąpić zmiany. Toteż Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Stowarzyszenia w dniu 21 maja 1977 r. podjęło decyzję o zmianie nazwy na: Lubartowskie Towarzystwo Regionalne, oddziaływujące na istniejące gminy w rejonie, a później powiat lubartowski, utożsamiany przez regionalistów z najbliższą sercu Ziemią Lubartowską.